*στην εικόνα ο Κάρολος Ντίκενς σε νεαρή ηλικία, τότε που έγραψε το A Christmas Carol
Για όσους αποζητούν να συμβαδίσουν με το πνεύμα των ημερών διαβάζοντας κάτι αγνό και αθώο, μια φανταστική ιστορία που εκτός από διασκέδαση στο τέλος της θα μεταδώσει ένα μήνυμα χαράς και συγκίνησης χτυπώντας κατευθείαν στην καρδιά του αναγνώστη, υπάρχουν πέντε αθάνατες ιστορίες ενός μάγου που για χρόνια τώρα σκορπά τη μαγεία των Χριστουγέννων μέσα από τα βιβλία του. Ο λόγος για τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του Κάρολου Ντίκενς, ενός αξέχαστου συγγραφέα που δεν δίστασε να προσφέρει λίγο από το ταλέντο και τη φαντασία του στο αληθινό μήνυμα των Χριστουγέννων. Και μιας που οι μέρες αυτές είναι εδώ, μέρες ανάμνησης και νοσταλγίας, εμείς ας θυμηθούμε έναν από τους πατέρες της φανταστικής λογοτεχνίας και ας ζήσουμε τη μαγεία των Χριστουγέννων μέσα από τα παραμύθια του.
Ένα φτωχό παιδί με πλούσια συναισθήματα και άπληστη φαντασία
Ποιος είναι Κάρολος Ντίκενς; Σίγουρα θα έχετε ακούσει λίγα πράγματα για εκείνον και όλο και κάποιο από τα έργα του θα έχετε στη βιβλιοθήκη σας. Είναι περισσότερο γνωστός για τις ιστορίες του Όλιβερ Τουίστ, Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, Νίκολας Νίκελμπι και τις Μεγάλες Προσδοκίες, καθώς και τον τσιγκούνη Εμπενίζερ Σκρουτζ από το Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία. Τα έργα του είναι πολλά και διαχρονικά και αρκετά από αυτά έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Η αντοχή τους στο χρόνο φανερώνει την αξία του Ντίκενς τόσο ως συγγραφέα όσο και ως άνθρωπο.
Γεννήθηκε περίπου δύο αιώνες πριν, το Φεβρουάριο του 1812, στο Λάντπορτ της Αγγλίας. Χάρη στα χρέη του πατέρα του, τα παιδικά του χρόνια πέρασαν μέσα από τη φτώχια, ένα κοινωνικό φαινόμενο της εποχής το οποίο σφυρηλάτησε την αγνή καρδιά και τη μυθοπλαστική ικανότητα του νεαρού Ντίκενς. Στα δεκαπέντε του αναγκάστηκε να διακόψει το σχολείο για να συντηρήσει την οικογένεια του και στα δεκαεφτά ξεκίνησε την καριέρα του ως δημοσιογράφος. Μέχρι τα τριάντα είχε γίνει ένας από τους πιο δημοφιλής και πολυδιαβασμένους συγγραφείς της Βικτοριανής Εποχής. Διακρίθηκε για τη γλαφυρή γραφή του, το γοτθικό ρομαντισμό, τους εξιδανικευμένους χαρακτήρες και τους αξιομνημόνευτους ήρωες του, την εναρμόνιση του ρεαλιστικού με το φανταστικό, τα happy ends των ιστοριών του, καθώς και για την ευαισθησία, τον ανθρωπισμό, την υπεράσπιση των φτωχών και την αγάπη προς τα παιδιά και τα Χριστούγεννα. Έφυγε από τη ζωή τον Ιούνιο του 1870, έπειτα από σύντομη αρρώστια. Στον τάφο του αναγράφεται το εξής:
«Αγαπούσε τους φτωχούς, τους ταλαιπωρημένους και τους αδύναμους. Και με το θάνατο του, ένας από τους καλύτερους συγγραφείς της Αγγλίας, χάθηκε από τον κόσμο.»
Ο Κάρολος Ντίκενς υπήρξε πατέρας δέκα παιδιών και 30 βιβλίων, πέντε από τα οποία αποτελούν τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του.
Ο Τσάρλι και τα Χριστούγεννα
Ξωτικά και νεράιδες, φαντάσματα που δικάζουν και πνεύματα που υπενθυμίζουν, μαζί με ανθρώπους που περνούν μέσα από μια ψυχική κόλαση ώσπου να βρουν τον παράδεισο τους, είναι η συνταγή του Ντίκενς στις πέντε ιστορίες του με θέμα τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Υπαρκτό και φανταστικό συναντιούνται ώστε μέσα από τις πέντε μικρές ιστορίες να μεταδώσουν στον αναγνώστη το αληθινό μήνυμα των εορτών και να υμνήσουν τις ανθρώπινες αρετές.
A Christmas Carol (Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία)
Είναι η πιο γνωστή από τις πέντε ιστορίες, με τη μαγεία της φαντασίας και το μυστήριο του υπερφυσικού να την κάνουν να ξεχωρίζει. Μιλά για τον Εμπενίζερ Σκρουτζ, έναν άνθρωπο που μισεί τα Χριστούγεννα και κάθε είδος χαράς, ενώ το μόνο που τον νοιάζει είναι τα πολύτιμα λεφτά του. Το βράδυ της Παραμονής τον επισκέπτεται το φάντασμα του συναδέλφου του, Τζέικομπ Μάρλει, ο οποίος του δίνει τη συμβουλή να πάψει να είναι φιλάργυρος και ματαιόδοξος και τον προειδοποιεί πως θα δεχτεί τρεις επισκέψεις. Οι επισκέπτες είναι τρία πνεύματα των Χριστουγέννων που έρχονται για μεταπείσουν τον Εμπενίζερ φανερώνοντας του τα όσα έχουν συμβεί στα παιδικά του χρόνια, τα όσα συμβαίνουν στον παρόν γύρω από τους γνωστούς του Εμπενίζερ και τα όσα πρόκειται να συμβούν στον ίδιο τα επόμενα Χριστούγεννα εάν δεν αρχίσει να ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους αντί για τα χρήματα. Μόλις οι επισκέψεις τελειώνουν και ειδικά έπειτα από το τελευταίο πνεύμα που του παρουσιάζει ένα μέλλον με άδοξο θάνατο, ο Εμπενίζερ νιώθει μέσα του την ανθρωπιά και τα συναισθήματα να φουντώνουν, από τσιγκούνης γίνεται γενναιόδωρος και γιορτάζει τα Χριστούγεννα με χαρά.
Η ιστορία αυτή του Ντίκενς θεωρείται μία από τις καλύτερες του δουλειές και μέχρι σήμερα χαρακτηρίζεται ως το πιο αγαπημένο παραμύθι των Χριστουγέννων μαζί με τον Καρυοθραύστη του Χόφμαν. Από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του τον Δεκέμβριο του 1943, το βιβλίο πούλησε έξι χιλιάδες αντίτυπα. Έχει γυριστεί στον κινηματογράφο πάρα πολλές φορές από το 1908 μέχρι το 2004, με πιο επιτυχημένη την ταινία του Μπραίν Χαρστ με τον Άλιστερ Σμιθ να πρωταγωνιστεί στο ρόλο του Σκρουτζ. Η ιστορία του Ντίκενς δεν ξέφυγε και από την εταιρία παραμυθιών Ντίσνει η οποία την απέδωσε ως ταινία κινουμένων σχεδίων με πρωταγωνιστή τον Σκρουτζ Μακντακ, μορφή επηρεασμένη από τον τσιγκούνη ήρωα. Αξίζει να σημειωθεί πως το ρόλο του Εμπενίζερ έχει υποδυθεί ο Πάτρικ Στιούαρτ, γνωστός για τη συμμετοχή του στη σειρά Startrek ως καπετάνιος Πίκαρντ αλλά και ως καθηγητής Ξαβιέ στην κινηματογραφική μεταφορά των X-men, όπως επίσης και ο Τζιμ Κάρει στη νέα ταινία της Ντίσνει, το βιβλίο της οποίας κυκλοφορεί φέτος από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
The Chimes (Οι Καμπάνες)
Η δεύτερη ιστορία του Ντίκενς, αυτή τη φορά όχι για τα Χριστούγεννα αλλά για την Πρωτοχρονιά. Ο Τρότι (ή Τόμπι, όπως τον αποκαλούν), είναι ένας φτωχός γεράκος καλοθελητής που εκτελεί καθήκοντα αγγελιοφόρου. Αγαπά τον ήχο από τις καμπάνες της εκκλησίας και κάθε που της ακούει πιστεύει πως του μιλούν. Η κόρη του, η Μεγκ, θέλει να παντρευτεί τον Ρίτσαρντ, έναν καλόκαρδο και ωραίο νεαρό σιδερά. Όμως, την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, καθώς οι τρεις τους γευματίζουν στο κατώφλι μιας πλούσιας οικογένειας, εμφανίζονται δύο κυβερνητικοί εκπρόσωποι, ο ένας εκ των οποίων λέει στους νεαρούς να μην παντρευτούν διότι οι φτωχοί είναι πλήγμα για την κοινωνία και δεν πρέπει να παντρεύονται ούτε και να κάνουν παιδιά. Ο ευκολόπιστος Τρότι δέχεται τα λόγια αυτά και το ζευγάρι αναβάλει το γάμο. Το βράδυ οι καμπάνες καλούν τον γερο-Τρότι κι όταν εκείνος ανεβαίνει στο καμπαναριό, πατώντας σε ένα σαπισμένο ξύλο, πέφτει και πεθαίνει. Τότε βλέπει γύρω του ξωτικά και καλικάντζαρους μαζί και τα Πνεύματα των Καμπάνων τα οποία τον ξεναγούν στο μέλλον της κόρης του, ένα μέλλον άχαρο και τραγικό. Στο τέλος όμως ο Τρότι συνειδητοποιεί πως ήταν ζωντανός και πως αυτό που είχε δει ήταν όνειρο που του έδειχνε τι θα συνέβαινε εάν άκουγε τα λόγια του πλουσίου. Η ιστορία τελειώνει αισίως με τον γερο-Τρότι, την Μεγκ, τον Ρίτσαρντ και όλους τους υπόλοιπους χαρακτήρες που συμμετέχουν στο παραμύθι, να υποδέχονται το νέο έτος με χαρά και ελπίδα.
The Cricket on the Hearth (Ο Γρύλος στο Τζάκι)
Η τρίτη χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς, την οποία έγραψε σε λιγότερο από δύο μήνες. Ένα ακόμη παραμύθι όπου το θαύμα των Χριστουγέννων διώχνει τη δυστυχία και τις κακές σκέψεις. Ο γερο-Τζον είναι παντρεμένος με την κατά πολύ νεότερη του, Ντοτ, και ζουν μαζί με το μωρό και την υπηρέτρια τους. Μια μέρα ο Τζον φιλοξενεί έναν νεαρό ξένο. Όσο ο ξένος παραμένει στο σπίτι, ο Τζον υποψιάζεται ότι η γυναίκα του αναπτύσσει ερωτική σχέση μαζί του. Από τότε ένας γρύλος μπαίνει στο σπίτι και στέκεται στο τζάκι, αναλαμβάνοντας το ρόλο του άγγελου-προστάτη της οικογένειας. Μιλά με ανθρώπινη φωνή και προσπαθεί να πείσει τον ανήσυχο Τζον ότι η υποψία του για την απάτη της Ντοτ είναι ψέμα. Εκείνος όμως δεν τον πιστεύει και αφήνει τη γυναίκα του να παντρευτεί το νέο της μνηστήρα. Εν τω μεταξύ ετοιμάζεται ο γάμος της καλύτερης φίλης της Ντοτ, Μέη, με τον κύριο Τάκλετον. Τότε ο αποκαλύπτεται η ταυτότητα του νεαρού ξένου, ο οποίος είναι ο Έντουαρτ, ο αδελφός της τυφλής Μαίρη, που είχε χαθεί για χρόνια στη Νότια Αμερική και τώρα επέστρεψε για να παντρευτεί την αγαπημένη του Μέη. Αυτό συγκινεί τον κύριο Τάκλετον και αντί να θυμώσει που χάνει τη Μέη, η καρδιά του γεμίζει με χαρά και γίνεται ένας εύθυμος γέρος όπως και ο Τζον που τελικά πείσθηκε πως τα περί απιστίας της συζύγου του ήταν μια ανόητη παρεξήγηση.
The Battle of Life (Μάχη για τη Ζωή)
Η τέταρτη ιστορία από τις χριστουγεννιάτικες. Είναι η λιγότερο γνωστή από τις πέντε καθώς επίσης η παρέμβαση του υπερφυσικού απουσιάζει παντελώς. Το μήνυμα δεν είναι ξεκάθαρο ενώ είναι αμφίβολο για το αν υπάρχει ευχάριστο τέλος. Εντυπωσιακή όμως είναι η εισαγωγή της ιστορίας όπου περιγράφεται μια μάχη στην οποία χιλιάδες στρατιώτες πεθαίνουν κι έπειτα τα λουλούδια ανθίζουν ξανά και όλα ξεχνιούνται. Η Γκρέις και η Μάρον είναι αδελφές και τρέφουν μεγάλη αγάπη η μία για την άλλη. Η μικρότερη, η Μάρον, αρραβωνιάζεται τον Άλφρεντ όμως εκείνος φεύγει για να αναζητήσει το πεπρωμένο του. Τρία χρόνια αργότερα, όταν φτάνει το γράμμα του Άλφρεντ, προμηνύοντας την επιστροφή του, η Μάρον το σκάει μαζί με έναν πλούσιο γαιοκτήμονα με κακή φήμη και λάγνα επιμονή για την ίδια. Τα χρόνια περνούν και πάλι, ο Άλφρεντ παντρεύεται την Γκρέις ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να στεναχωριέται για τη Μάρον. Τελικά η Μάρον επιστρέφει στα γενέθλια της αδελφής της και εξηγεί πως έφυγε επειδή γνώριζε για τον κρυφό έρωτα της Γκρέις και του Άλφρεντ. Κι ενώ εκείνοι νόμιζαν πως το ριζικό της Μάρον ήταν κακό με τον γαιοκτήμονα, κάθε άλλο παρά κακό ήταν. Κι αυτό διότι ο γαιοκτήμονας, μέσα από την καλοσύνη της Μάρον, έγινε ενάρετος και άκακος σαν αρνάκι.
The Haunted Man (Το Φάντασμα)
Η τελευταία χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς, που γράφτηκε το 1848. Τα φαντάσματα και οι δύστυχοι θνητοί επιστρέφουν για να μεταδώσουν ένα σοφό και ξεχωριστό μήνυμα. Ο κύριος Ρέντλοου είναι άτομο μοναχικό και απομονωμένο. Παρά τις επαγγελματικές του ολοκληρώσεις ζει δυστυχισμένος και μισεί τους πάντες έπειτα από τότε που η γυναίκα του τον εγκατέλειψε για τον καλύτερο του φίλο. Μια νύχτα τον επισκέπτεται το φάντασμα του ίδιου του εαυτού και του προσφέρει μια λύση για την μελαγχολία του. Τον απαλλάσσει από τις κακές αναμνήσεις. Όμως καθώς το φάντασμα χάνεται του λέει το εξής: «το δώρο που σου έδωσα θα το μοιράζεις σε όποιον συναντάς». Όμως το δώρο του φαντάσματος δεν φέρνει τα ευχάριστα αποτελέσματα που ο Ρέντλοου περίμενε. Αντιθέτως προκαλεί την καταστροφή καθώς ο καθένας που έρχεται σε επαφή μαζί του, ξεχνά οτιδήποτε κακό με αποτέλεσμα να παύει να εκτιμά οτιδήποτε καλό. Ο Ρέντλοου αναζητά το φάντασμα και του ζητά να πάρει πίσω το δώρο. Το φάντασμα όμως εξηγεί ότι ο μόνος που μπορεί να σώσει την κατάσταση είναι η καλόκαρδη Μίλι, η σύζυγος του υπηρέτη του. Έπειτα από την παρέμβαση της και την συγχώρεση του Ρέντλοου προς τον άνθρωπο που κάποτε τον είχε βλάψει, όλα γίνονται όπως και πριν, με εξαίρεση τον ίδιο τον κύριο Ρέντλοου ο οποίος, ως άλλος Εμπενίζερ Σκρουτζ, βρίσκει τη χαρά και την αγάπη.
Ολοκληρώνοντας το αφιέρωμα για τον Μάγο των Χριστουγέννων, έναν άνθρωπο που ένιωσε τη μαγεία των εορτών ενάμισι αιώνα πριν, δίχως μεγαλεία, ρεβεγιόν, φωτάκια και αγιοβασίληδες, και τη μοίρασε με το δικό του τρόπο, παραθέτω τα λόγια του από τον πρόλογο του A Christmas Carol.
Προσπάθησα σε αυτό το μικρό βιβλίο φαντασμάτων να δώσω σάρκα και οστά σε μια Ιδέα χωρίς να χαλάσω τη διάθεση των αναγνωστών μου απέναντι στους φίλους τους, στον καιρό η σε εμένα. Εύχομαι το Πνεύμα του βιβλίου να στοιχειώνει ευχάριστα το σπιτικό τους και κανείς να μη νιώσει την επιθυμία να το πετάξει έξω με τις κλωτσιές!
Ο πιστός φίλος και υπηρέτης τους
Κάρολος Ντίκενς
Γιώργος Χατζηκυριάκος
Το παρών άρθρο δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2007 στο τρίτο τεύχος του περιοδικού 2010. Μέρος του αναδημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2009 στο τρίτο τεύχος του περιοδικού Bookmarks.
